Ontharding tegengaan met verharde elementen. Dat is wat deze ecologische, verplaatsbare groenmodules mogelijk maken.

Klimaatontkenners hebben het vandaag niet makkelijk meer. De gevolgen van de klimaatverandering worden hoe langer hoe tastbaarder: we krijgen extremere temperaturen, overstromingen, enz. De urgentie is duidelijk, en steden en gemeenten nemen in hun beleid klimaatverandering heel bewust mee. Zo is er in Zuid-West-Vlaanderen onder impuls van Leiedal een regionale onthardingsstrategie ontwikkeld. Per inwoner is in deze regio gemiddeld 301 m² verharding, bijna 20 m² meer dan in de rest van Vlaanderen. Tegen 2040 wil de regio dat verschil bijgebeend zien.

20 m² lijkt niet eens zoveel, maar de uitdaging is complex. Vanessa Dehullu, DVC Consult, haalt een eerste spanningsveld aan: “Publieke ruimte is multifunctioneel. Een dorpsplein moet groen en gezellig zijn zodat de mensen er graag vertoeven. Tegelijk moet datzelfde dorpsplein een paar keer per jaar bruikbaar zijn voor een kerstmarkt of een groot optreden. En dan kan het plein niet vlak en hard genoeg zijn. Idem voor kleine wegen: de steden en gemeenten proberen die met bloembakken en andere ingrepen veilig te houden, maar in het voorjaar moeten grote wielerwedstrijden er wel vlot kunnen passeren.”

Hannelore Fabri van Leiedal ziet nog andere spanningsvelden: “Een belangrijk element in het verhaal is het onderhoud. We zien steeds meer steden en gemeenten heel bewust gaan nadenken over ontharding. Maar in de praktijk blijft het nog altijd makkelijker en goedkoper om een vlakte te betonneren want dan hoef je die nauwelijks te onderhouden. Publieke ruimte (her)aanleggen doe je trouwens ook niet elke dag. Wegen, pleinen, enz. worden gemiddeld om de 70 jaar heraangelegd. Je kan achteraf wel proberen in te grijpen, maar het is veel beter om ontharding al van bij het plannen en ontwerpen mee te nemen en vooruit te denken.”

Het eindproduct van het traject is in ieder geval geen standaardoplossing geworden. Dankzij de cocreatie tussen designers, steden en gemeenten, en bedrijven, werd een innovatieve groencassette bedacht. Een verhard element dat tegelijk voor ontharding zorgt. De cassette wordt op voorhand beplant zodat de planten al op hun mooist zijn wanneer de cassette in de grond wordt geplaatst. De cassette vangt mee hemelwater op en dankzij een techniek die ook in daktuinen wordt gebruikt, krijgen de planten automatisch water. Gedaan dus met water geven. Gedaan ook met verharding, want het overtollige hemelwater wordt in de grond opgenomen. En ook aan de multifunctionaliteit is gedacht: de cassette kan vlot terug uit de grond worden gehaald en afgesloten met een stevig deksel zodat wielerwedstrijden of andere evenementen makkelijk kunnen plaatsvinden.

Een oplossing die paradoxaal lijkt, maar een prima antwoord biedt op een complexe uitdaging.

Rutger Davidts, gemeente Zwevegem

Dat vooruitdenken, daar hebben Leiedal en Studio Dott mee voor gezorgd. Het bestaande intergemeentelijke overleg groenambtenaren in Zuid-West-Vlaanderen vormde daarvoor een prima startpunt. Onder begeleiding van Leiedal en Studio Dott legden ze samen een intensief traject af om tot een toekomstbestendige oplossing te komen.

Rutger Davidts, diensthoofd Groen & Wegen van de gemeente Zwevegem, maakte zowat het hele traject mee: “Tijdens een eerste sessie hebben we aan de hand van foto’s en discussies de uitdaging uitgefilterd. Die discussies onder gelijkgestemden, zeg maar, waren op zich al blikverruimend en maakten dat we tot de kern van het probleem konden komen. Vanaf de tweede sessie kwam er ook een designer bij. Die was niet bezwaard met kennis ter zake, en dat bleek een groot pluspunt te zijn. De designer stelde de vragen die wij ons niét meer stellen. Wij gaan er bij groenbeheer bijvoorbeeld vanuit dat planten bij voorkeur in volle grond worden gezet. Als het niet anders kan, opteren we voor bloembakken, maar dat vraagt automatisch bewatering, enz. De designer stelde de vraag of bloembakken wel altijd boven de grond geplaatst moeten worden.”

“Zo’n onbevangen vragen maken dat je denkkader vakkundig doorbroken wordt. Nog los van het uiteindelijke product dat we hebben bedacht, is dit voor mij ook een belangrijk resultaat van het traject. De samenwerking heeft niet alleen de verstandhouding binnen het overleg nog versterkt, maar heeft ook onze blik opengetrokken. Ik pas die denkwijze nu ook toe op andere aspecten van onze werking. Standaardoplossingen zijn niet noodzakelijk dé oplossing. Je moet je normale manier van werken in vraag durven stellen om tot goede oplossingen te komen.”